Dicionario de autores/as do Barbanza

 
 
 
   

CERNADAS DE CASTRO Y ULLOA, DIEGO ANTONIO (Santiago, 1698 – Fruíme, Lousame, 1777)

Coñecido na literatura coma O Cura da Fruíme, parroquia na que exerceu o seu ministerio durante máis de corenta anos. Bacharel en Teoloxía en 1729, recibiu as ordes sacerdotais en 1731, é un dos poucos poetas en lingua galega dos Séculos Escuros e os seus poemas están recolleitos en Obras en prosa y verso del Cura de Fruíme (Madrid, Joaquín Ibarra, 1778-1781), 7 vols. A obra coñeceu unha segunda edición para os tomos I e II en 1783 e 1789 e, ademais, contamos hoxe cunha edición facsímile (Lugo, Alvarellos, 1988). Os seus versos galegos son circunstancias, espontáneos e áxiles, pero pouco depurados, e caracterízase, ademais, pola defensa de Galicia. Amosamos como exemplo un dos seus textos, que leva por lema “Befa do río da Chanca desairado da fonte nova”:

Vendo ó posto alto, que atranca
á fonte do Castiñeiro,
sae á opoñerse un regueiro
á Carreira, dando á a Chanca
coa cobiza, con que arranca
furou, volveu e tornou;
mais por mais que andou e andou,
nada fixo coa súa aquela,
que o Bispo botou por ela,
e a fonte á a praza levou.

En vida publicou multitude de opúsculos e folletos poéticos, ademais dalgunha obra teatral como a titulada Auto cómico-histórico: la Débora victoriosa y la triunfante Jahel (Santiago, Pedro Frayz, 1763).
Pardiñas definíao coma home de aspecto agradable e maxestuoso, de enxeño festivo e despexado, e de entendemento claro e sutil.

A súa amplísima obra foina publicando en forma de breves folletos, dos que se poden citar os seguintes: El atizador peremne, despavilador cosario de las candelas, para que alumbren a la SSma. Madre Dolorosa de Fruíme... (Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1770?), Apelación de una sentencia poco piadosa que en el Tom. XIX de su España Sagrada pronunció el muy erudito Dr. y Rmo. Fr. Henrique Flórez (tamén coñecida como El no lo entiendo del cura de Fruíme...; Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1777), da que Villaamil cita unha edición de Aguayo feita en Santiago en 1767, de 138 páxinas, na que o autor dá explicacións nun prólogo sobre o atrevemento de que un “pigmeo” se atreva a discutir co P. Flórez. No folleto trata de dous puntos: o culto público do santo e autor da Salve Regina, San Pedro de Mezonzo, autoría e santidade que nega Flórez. O tomo contén unha “Respuesta en letra del Cura de Fruíme, a la que dió de palabra el Rmo. P.Mro. Flórez a un caballero en ocasión en la que le habló sobre la apología por el culto público del Glorioso San Pedro de Mozoncio, Obispo Compostelano”. Existen outros moitos folletos de Cernadas, Cabo de año de el Petitorio, que Dios aya de el año passado del cuarenta y siete... (Santiago, 1748), El capellán de la Virgen Santíssima de los Dolores de San Martín de Fruíme, da cuenta a su Ama y Señora, de los efectos de el Memorial, que en su nombre presentó á los devotos el año pasado de 45... (Santiago, Andrés Frayz, 1746?), Las Candelas de Nra. Señora de los Dolores de Fruíme, ... por el peremne e incansable Questero el Vice-Sacristán Antonio de Zes, alias el Longo... rebueltas en este despilfarrado romance (Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1782), El Lázaro demandante, resucitado por las lágrimas de María, en honra de los Dolores de la misma Santísima Reyna de los Mártyres, buelve a buscar su vida por Santiago, y por Pontevedra... (Santiago, 1749?), El no lo entiendo de el Cura de Fruíme, que al Doctor D. Andrés de Gondar, Chantre, Dignidad y Canónigo en la Santa Apostólica Metropolitana Basílica de Santiago, le expone la gran novedad, que le hace, el que R.P.M. Flórez arrime a Caldas en la primitiva Iglesia la Silla, que es oy compostelana (Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1769), no que rexeita a opinión de Flórez de que a sé de Iria estivera primitivamente en Caldas, Nómina, escrito, o evangelios chicos, que el Sacris. Solemne de Fruíme dice a algunos... para que en reverencia de la Virgen Santíssima de los Dolores suelten el hechizo, y les de Dios salud de alma, y cuerpo (Santiago, Sebastián Montero y Fraiz, 1769), Padrón festivo de El Carmen empadronado en la Ilustre Villa de Yria Flavia. Relación epicena en verso y prosa... (Santiago, Andrés Frayz, 1752?), La prosa de el estudiande y la musa de el platero (Santiago?, 1750?), Penúltimas agonías ó Quizá boqueadas postrimeras del pobre Sacris de Fruíme... (Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1773), Pesadilla del pobre proto Sacris de Fruíme... (Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1772), Sursum Corda, que el Sacris Solemne de Fruíme canta á los devotos de la Virgen Santíssima de los Dolores... (Santiago, Sebastián Montero y Frayz, 1771), Vindicias históricas por el honor de Galicia (Santiago, Pedro Frayz, 1760?), folleto que segundo Villaamil y Castro consta de 114 parágrafos numerados e que está dividido en tres “imposturas”, a primeira de Francisco de la Huerta nos seus Anales de Galicia, sobre os vascóns como xitanos de Galicia; a segunda sobre Méndez de Silva na súa Población general de España, que indicaba que Remismundo fora arriano e a terceira contra o Padre Mariana na súa Historia de España, na que indicaba que Prisciliano era galego. Di Villaamil que no escrito “domina por completo una pasión ciega por su país, de cuya gloria se constituye en adalid intrépido”.

Outros folletos do autor son: La tertulia en Santa Marta, mosqueo de charlatanes e Tixeretas han de ser, ruín sea por quien quedáre. Tema de el Sacris Solemne de Fruíme, que no acaba de morir, ni de callar en su peremne plegaria por el culto de la amabilíssima Madre Dolorosa. Romance (Santiago, Sebastián Montero, 1776) e Funeral ofrenda en las exequias de Feijóo (1765).

Aínda despois da súa morte se publicaron obras deste famoso cura: El compañero del cristiano. Camino seguro para reinar con Cristo. Obra póstuma del Ex-Sacristán de Fruíme (Santiago, José M. Paredes, 1874), Novena al gloriosísimo Apóstol, patrón de España, Santiago el Mayor dispúsola el muy devoto Sr. Cura de Fruíme; y corrigióla ligeramente el más indigno hijo, V.G.B. (Santiago, 1944) e Mementos que hace el Sacris de Fruime a los vivos devotos de la Virgen Santísima de los Dolores (Santiago, Sebastián Montero, 1770).

Villaamil y Castro cita ademais unha Apología del Apóstol de Santiago, impresa, que non foi incluída nas Obras de Cernadas, tomando a noticia de Murguía. Ademais anota que o folleto Reseña histórica del Pórtico de la Gloria de la S.A.M.I. Catedral de Santiago, por D. B. C. F. A., (Santiago, Manuel Mirás y Álvarez, 1870) está tomado dunha obra do Cura de Fruíme.

Algunhas fontes anotan como data do seu nacemento o ano de 1702, por iso o Concello de Lousame solicitou o 29 de decembro de 2000 que se lle adicase o Día das Letras Galegas do 2002. Está pendente de publicarse un estudo do historiador de Lousame Higinio Díaz Piñeiro que aportará nova documentación sobre este autor.
Asinou ás veces como “Jacobo Sandacer y Tonas”.